Jak pokazują wyniki badań zaprezentowane przez „Roślinniejemy”, ponad połowa badanych Polaków (54 %) uważała, że osoby aktywne fizycznie nie powinny być na diecie wegańskiej. Ponadto Polki i Polacy sięgaliby po roślinne produkty częściej, gdyby było one pełnowartościowe (40%). Z uwagi na powyższe wyniki, wskazujące na brak podstawowej wiedzy w temacie, edukacja w zakresie bilansowania diet bezmięsnych, szczególnie pod kątem protein, wydaje się być niezbędna.
Rola białka w organizmie
Białko jest kluczowym składnikiem diety każdego z nas. Pełni szereg funkcji w organizmie. Między innymi należy do składników budulcowych wszystkich tkanek ustroju. Białko jest niezbędne do rozwoju i wzrostu młodych organizmów. Wchodzi w skład wielu układów enzymatycznych, biorąc udział w regulacji procesów metabolicznych. Ponadto, pełni funkcje transportujące i bierze udział w procesach odporności komórkowej oraz regeneracji uszkodzonych tkanek.
Mimo iż głównym źródłem białka w tradycyjnych dietach jest mięso, dobrze zaplanowane diety roślinne również spełniają zapotrzebowanie na ten makroskładnik, dostarczając wszystkich potrzebnych aminokwasów. Typy diet wegetariańskich dopuszczające spożycie produktów mlecznych i jaj zazwyczaj zapewniają odpowiednią podaż pełnowartościowego białka w ciągu dnia. U wegan dostarczenie tego makroskładnika jest trudniejsze, ale nie niemożliwe! Wymaga jedynie odpowiedniej wiedzy na temat optymalnego doboru produktów spożywczych.
Białko roślinne, a białko zwierzęce
Wartość odżywcza białek zależna jest od zawartości oraz wzajemnych proporcji aminokwasów egzogennych, a także ich strawności. Aminokwasami egzogennymi nazywamy te, które nie mogą być syntezowane w organizmie i muszą być dostarczone z pożywieniem każdego dnia. Należą do nich: fenyloalanina, izoleucyna, lizyna, metionina, tryptofan, walina, leucyna i treonina. Aminokwas egzogenny, który występuje w produkcie w najniższej ilości w stosunku do białka wzorcowego (białko jajka) nazywamy aminokwasem ograniczającym.
Białko zwierzęce (mięso, jaja, drób, ryby i produkty mleczne) jest zaliczane do białek o wysokiej wartości odżywczej. Zawiera ono wszystkie niezbędne aminokwasyw proporcjach, które pozwalają na ich maksymalne wykorzystanie w syntezie białek ustrojowych. Za białko o największej wartości odżywczej uznaje się białko jaja kurzego, ponieważ jego skład aminokwasowy jest najbardziej zbliżony do składu białek ustrojowych. Określa się je mianem białka wzorcowego.
Białka roślinne nie zawsze zawierają odpowiednią ilość aminokwasów egzogennych. Spośród tych białek największą wartością odżywczą charakteryzuje się białko nasion roślin strączkowych, a w szczególności soi. Strączki cechują się dużą zawartością tego makroskładnika (21-25%) i stanowią podstawowe źródło lizyny w diecie roślinnej.

Najlepsze roślinne źródła białka
Pomimo tego, że produkty pochodzenia zwierzęcego są najlepszym źródłem białka, spożywając wyłącznie produkty roślinne również jesteśmy w stanie dostarczyć wszystkie aminokwasy egzogenne. Dzięki różnorodności spożywanych produktów i właściwemu ich łączeniu możemy uzupełnić brakujące aminokwasy i stworzyć zbilansowany posiłek, który będzie zawierał komplet aminokwasów. Dla przykładu produkty zbożowe ubogie w lizynę (np. kasza jaglana) powinniśmy łączyć z nasionami roślin strączkowych, które są bogatym źródłem tego aminokwasu. Produkty z różnych grup nie muszą być spożyte w jednym posiłku wystarczy, że dostarczymy je w ciągu jednego dnia.
Zawartość białka i wybranych aminokwasów w produktach roślinnych

Podsumowanie
Dieta wegetariańska czy wegańska nie musi być niedoborowa w białko! Prawidłowo zbilansowana pozwala na pozyskiwanie wszystkich niezbędnych aminokwasów, dlatego sprawdzi się także u osób trenujących siłowo. Musimy jednak uważnie definiować co jeść i jakie produkty ze sobą łączyć. Taki sposób żywienia, poza dostarczeniem odpowiedniej ilości białka, skłania również często do poszerzania swoich kulinarnych horyzontów.
Bibliografia:
- Raport Roślinniejemy: Postawy Wobec Diet Roślinnych W Kontekście Zdrowia I Aktywności Fizycznej; 2022
- American Dietetic Association; Dietitians of Canada. Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets. J Am Diet Assoc 2003;103(6):748-65
- https://www.eatrightpro.org/-/media/eatrightpro-files/practice/position-and-practice-papers/position-papers/vegetarian-diet.pdf
- Tabela: na podstawie USDA (28.04.2022)