Kultura macho czy wrażliwość? Jak rozwijać męską emocjonalność

Skutki kultury macho w XX wieku

Zachodnie społeczeństwa od wieków kształtowały swoje wyobrażenie męskości w oparciu o powściągliwość emocjonalną. W XIX i na początku XX wieku dominowało przekonanie, że typowe i zgodne z normami zachowanie mężczyzn wiąże się z nieokazywaniem uczuć. Mężczyźni byli postrzegani jako żywiciele i obrońcy rodziny, a brak wrażliwości i wysoka samokontrola miały sprzyjać pełnieniu obu tych ról. Z kolei nadmierne wyrażanie uczuć uznawano za niestosowne.

Współczesne rozumienie męskości nadal opiera się na założeniu, że jest ona wrodzona i przypisana do płci biologicznej. Tymczasem „męskość” jest bardziej konstruktem społecznym niż biologicznym. Oczekiwanie od każdego mężczyzny konkretnego zbioru cech, które pasują do stworzonego kulturowo wzorca, może być krzywdząca i skutkować negatywnymi konsekwencjami w obszarze jakości życia i zdrowia psychicznego.

Pojawienie się w połowie XX wieku „kultury macho” wzmocniło restrykcyjne normy emocjonalne dla mężczyzn. Zjawiska kulturowe, podkreślane np. w westernach, i promowanie osobowości „twardziela”, kultywowały fizyczną sprawność i tłumienie emocji. Wrażliwość emocjonalna była utożsamiana ze słabością, co sprawiło, że tłumienie emocji stało się cechą pożądaną i sposobem na radzenie sobie z uczuciami takimi jak smutek czy żal. Oczekiwania tego typu skutkowały wyższym wskaźnikiem izolacji emocjonalnej wśród mężczyzn, co naukowcy wiążą z problemami ze zdrowiem psychicznym, które mogą prowadzić np. do depresji.

Psychologiczne konsekwencje tłumienia emocji

Choć stereotypowe postrzeganie męskości jest wciąż powszechne, liczne badania pokazują, że powielanie wzorca męskości opartego na powiedzeniu „Chłopaki nie płaczą” stanowi obciążenie psychiczne dla mężczyzn i ma realne konsekwencje dla ich dobrostanu. Tłumienie emocji zostało powiązane z aleksytymią – trudnością w rozumieniu i wyrażaniu uczuć – która częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Wykazano również, że mężczyźni przestrzegający tradycyjnych norm męskości częściej angażują się w szkodliwe mechanizmy radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych, takie jak np. agresja, zamiast otwarcie zmierzyć się ze swoimi emocjami. Dążenie do utrzymania wizerunku „twardziela” prowadzi do licznych problemów, takich jak:

1. Zwiększone ryzyko depresji i zaburzeń lękowych

Tłumienie naturalnych emocji, takich jak smutek, strach lub wrażliwość może prowadzić do gromadzenia nierozładowanych uczuć, co negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne. Badania wskazują, że mężczyźni, którzy sztywno przestrzegają tradycyjnych norm męskości, częściej doświadczają objawów depresji i lęku, ale rzadziej je rozpoznają. Tłumienie emocji często objawia się drażliwością, agresją lub wycofaniem. 

2. Wyższy wskaźnik samobójstw

Na całym świecie mężczyźni znacznie częściej popełniają samobójstwa niż kobiety. Na przykład w Stanach Zjednoczonych aż 79% samobójstw przypada na mężczyzn. Kluczową przyczyną tej dysproporcji jest niezdolność do wyrażania emocji i obawa związana z poszukiwaniem opieki psychicznej. Badania pokazują, że mężczyźni, którzy żyją w zgodzie z tradycyjnymi męskimi normami, rzadziej ujawniają myśli samobójcze lub szukają profesjonalnej pomocy, co dodatkowo pogłębia problem.

3. Gorsze zdrowie fizyczne

Przewlekłe tłumienie emocji negatywnie wpływa na zdrowie fizyczne, nasilając fizjologiczne reakcje na stres. Długotrwały stres przyczynia się do takich problemów jak choroby układu krążenia czy obniżona odporność. Mężczyźni, którzy unikają radzenia sobie z cierpieniem emocjonalnym są również bardziej skłonni do podejmowania ryzykownych zachowań, takich jak palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, co dodatkowo szkodzi ich zdrowiu fizycznemu.

Jak mężczyźni mogą rozwijać inteligencję emocjonalną?

Z badań wynika, że mężczyźni znacznie rzadziej niż kobiety szukają pomocy w zakresie zdrowia psychicznego. Nie pomaga to w budowaniu strategii radzenia sobie z emocjami i rozwijaniu inteligencji emocjonalnej – zdolności rozumienia i wykorzystywania informacji emocjonalnych w procesach poznawczych (np. w myśleniu, przetwarzaniu informacji, podejmowaniu decyzji itp.). Mimo to istnieją sposoby, które mogą pomóc mężczyznom rozwijać tę umiejętność. Są to:

1. Redefinicja norm męskości poprzez edukację i świadomość

Jednym z pierwszych kroków w trosce o dobrostan mężczyzn jest przedefiniowanie sztywnych norm męskości. Programy i kampanie edukacyjne mogą skłonić społeczeństwo do refleksji nad myśleniem o męskości. Wykazano na przykład, że warsztaty czy tzw. męskie kręgi, które podważają tradycyjne stereotypy męskości i zachęcają mężczyzn do omawiania swoich uczuć w bezpiecznym, nieoceniającym środowisku, zwiększają otwartość i samoświadomość. Takie inicjatywy pomagają zrozumieć, że inteligencja emocjonalna jest przydatną kompetencją, a nie słabością, a emocje są częścią ludzkiej natury.

2. Ćwiczenie kompetencji emocjonalnych

Rozwijanie umiejętności emocjonalnych, takich jak rozumienie i nazywanie swoich uczuć, jest kluczowym elementem inteligencji emocjonalnej. Kompetencje te można ćwiczyć i rozwijać zapisując swoje emocje w dzienniku i określając ich intensywność za pomocą liczb. W takim treningu pomocne będą odpowiedzi na pytania:

• Jaką emocję teraz odczuwam?
• Jak bardzo jestem smutny w skali od 1 do 10?
• Co dokładnie mnie zasmuciło?
• Jakie myśli towarzyszą tej emocji?
• Co czuję teraz w ciele?

Proces ten pomaga identyfikować emocje i zmniejszać strach przed ich odczuwaniem. Badania pokazują, że poprawa umiejętności emocjonalnych korzystnie wpływa na relacje z innymi i zmniejsza tendencję do tłumienia emocji.

3. Kultywowanie umiejętności samowspółczucia

Samowspółczucie to umiejętność traktowania siebie z życzliwością i zrozumieniem, zwłaszcza w momentach niepowodzenia lub emocjonalnego niepokoju. Może ono prowadzić do rozwijania wrażliwości i poprawy samopoczucia psychicznego, zmniejszając tendencję do nadmiernej samokrytyki.

Pomimo rosnącej świadomości szkodliwości tradycyjnego postrzegania męskości, stare schematy są wciąż obecne. Mężczyźni w kontekstach kulturowych, społecznych czy biznesowych nadal spotykają się z napiętnowaniem, gdy okazują wrażliwość. Rozwiązanie tego problemu wymaga systemowych zmian w sposobie wychowywania czy edukacji.

Wydaje się jednak, że młodsze pokolenia coraz bardziej akceptują większą ekspresję emocjonalną. Warto pracować nad promowaniem idei nowego definiowania męskości, które obejmuje zarówno siłę, jak i emocjonalną autentyczność. Takie podejście pozwoli zdjąć z mężczyzn presję, która negatywnie wpływa na ich zdrowie psychiczne i jakość życia.

_{Blibliografia:}

1. _{Kimmel M. S., Masculinity as homophobia: Fear, shame, and silence in the construction of gender identity, In S. R. Harper & F. Harris III (Eds.), College men and masculinities: Theory, research, and implications for practice (pp. 23–31). Jossey-Bass/Wiley, 2010.}
2. _{Courtenay W. H., Constructions of masculinity and their influence on men's well-being: a theory of gender and health, Social science & medicine (1982), 50(10), 1385–1401, 2000, https://doi.org/10.1016/s0277-9536(99)00390-1}
3. _{Levant R. & Richmond K., A Review of Research on Masculinity Ideologies Using the Male Role Norms Inventory. The Journal of Men's Studies. 15. 130-146, 2007, https://doi.org/10.3149/jms.1502.130.} 
4. _{Levant R. F., Hall R. J., Williams C. M. & Hasan N. T., Gender differences in alexithymia, Psychology of Men & Masculinity, 10(3), 190–203, 2009, https://doi.org/10.1037/a0015652}
5. _{CDC, Suicide Statistics. Canetto, S. S., & Cleary, A. (2012). Men, masculinities and suicidal behaviour. Social Science & Medicine, 74(4), 461–465, 2022, https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.11.001}
6. _{National Institute of Mental Health (n.d.), Mental illness. U.S. Department of Health and Human Services, https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/mental-illness}
7. _{American Psychological Association, APA Dictionary of Psychology (2nd ed.), 2015.}
8. _{Addis M. E. & Mahalik J. R., Men, masculinity, and the contexts of help seeking. American Psychologist, 58(1), 5–14, 2003, https://doi.org/10.1037/0003-066X.58.1.5}
9. _{Greenberg L., Emotion-Focused Therapy: Coaching Clients to Work Through their Feelings / L.S. Greenberg., 2002, https://doi.org/10.1037/10447-000}
10. _{Neff K. D., Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude Toward Oneself. Self and Identity, 2(2), 85–101, 2003, https://doi.org/10.1080/15298860309032}
11. _{Wong Y. J., Ho M. R., Wang, S. Y. & Miller I. S., Meta-analyses of the relationship between conformity to masculine norms and mental health-related outcomes Journal of counseling psychology, 64(1), 80–93, 2017, https://doi.org/10.1037/cou0000176}