Kwestie prawne
Do informacji obowiązkowo umieszczanych na etykiecie produktów należą:
- nazwa żywności,
- wykaz składników wraz z zaznaczeniem wszelkich składników lub substancji powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, użytych przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności,
- masa netto żywności,
- data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
- warunki przechowywania lub użycia,
- instrukcja użycia,
- dane identyfikujące podmiot odpowiedzialny za przekazywanie informacji na temat żywności,
- informacje o wartości odżywczej,
- w przypadku napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętości wymaganym jest wskazanie informacji o rzeczywistej zawartości objętościowej alkoholu.
Pominięcie wykazu składników jest dozwolone w przypadku środków spożywczych takich, jak:
- świeże owoce i warzywa,
- woda gazowana (której opis wskazuje, że została nasycona dwutlenkiem węgla),
- ocet,
- ser, masło, fermentowane mleko i śmietana/śmietanka (do których nie zostały dodane składniki inne niż przetwory mleczne),
- środki spożywcze zawierające jeden składnik, gdy: nazwa środka spożywczego jest identyczna z nazwą składnika, nazwa środka spożywczego umożliwia wyraźne zidentyfikowanie charakteru składnika.
Zasady warte zapamiętania
Wszystkie te informacje mają na celu uniknięcie wprowadzenia konsumenta w błąd. Skąd jednak zwykli ludzie mają wiedzieć, co dokładnie oznaczają wszystkie prezentowane dane i które z nich są przydatne z dietetycznego punktu widzenia? Oto kilka najważniejszych zasad, które warto zapamiętać:
- Składniki wymieniane są w kolejności malejącej. Oznacza to, że pierwszy na liście jest ten, którego jest najwięcej. Jeżeli kupujesz produkty, które na etykiecie chwalą się wysoką zawartością owoców czy warzyw, to sprawdź czy rzeczywiście znajdują się one wysoko w wykazie składników. Unikać należy żywności, która na pierwszym miejscu w składzie ma cukier. Nie daj się nabrać na jego inne postacie - sacharoza, syrop glukozowo-fruktozowy, fruktoza, glukoza, maltoza, laktoza, maltodekstryna czy dekstryny to także słodkie substancje, których lepiej unikać.
- Wartość odżywcza. Najczęściej producenci podają na opakowaniach tylko podstawowe informacje: wartość energetyczną, ilość białka, ilość węglowodanów ogółem (w tym cukry, błonnik), ilość tłuszczu (tłuszcze nasycone) i sodu. Jako konsument szczególną uwagę powinieneś zwracać na ilość tłuszczów nasyconych – wybieraj produkty, w których ich wartość jest najniższa.
- “Najlepiej spożyć przed…” – znany termin, prawda? Oznacza on, że po upływie wskazanej daty producent nie gwarantuje już, że produkt będzie utrzymywał tę samą jakość. A teraz ciekawostka. Czy wiecie, dlaczego na niektórych produktach podana jest dokładna data, a na innych tylko rok? Zależy to od trwałości produktu. Jeśli:
- nie przekracza ona 3 miesięcy może być podany dzień/miesiąc,
- trwałość wynosi od 3 do 18 miesięcy może być podany miesiąc/rok,
- przekracza 18 miesięcy może być podany tylko rok.
Uwaga! Przekroczenie wskazanej daty nie oznacza, że produkt nie nadaje się do spożycia. Warto dokonać oceny wizualnej i indywidualnie podjąć decyzję, czy powinien trafić on do kosza.
- „Należy spożyć do…” – takie oznaczenie wskazuje, że produktu nie powinno spożywać się po upływie podanej daty (dotyczy to np. nabiału, pakowanych mięs, ryb). Warto także wiedzieć, że umieszczona na opakowaniu data odnosi się tylko do towarów, które były przechowywane we wskazany przez producenta sposób. Inne przechowywanie może spowodować, że żywność zepsuje się szybciej.
- Masa netto. Na ten punkt warto zwrócić uwagę ze względów ekonomicznych. Często produkty mają duże opakowania, które na pierwszy rzut oka wzbudzają przekonanie, że w środku znajduje się spora ilość towaru. Zabieg ten ma na celu zmylenie konsumenta, ponieważ zazwyczaj duże opakowania zbiorcze mają bardziej korzystną cenę. Tymczasem po rozpakowaniu można się niemile rozczarować.
- Oświadczenie zdrowotne - wskazuje na związek pomiędzy składnikiem żywności a jej pozytywnym wpływem na organizm. Wydając takie oświadczenie, producent zobowiązany jest do podania informacji, ile danego produktu należy spożyć, aby osiągnąć pożądany efekt zdrowotny. Zanim skusisz się na taką żywność, zastanów się, czy ilość, którą wskazuje firma, jest realna do zjedzenia.
- Oświadczenie żywieniowe - to każde oświadczenie, które stwierdza, że żywność ma szczególne właściwości odżywcze, ze względu na energię lub składniki odżywcze, które:
- zawiera (np. błonnik),
- zawiera w zwiększonej lub w zmniejszonej ilości,
- których nie zawiera (np. nie zawiera sodu, nie zwiera cukru).
Otwiera to producentom dość szeroką furtkę do zyskownych promocji marketingowych. Produkty z takim oznaczeniem często są bowiem dużo droższe niż te bez niego. Tymczasem może okazać się, że na półce sklepowej, tuż obok towaru z oznaczeniem żywieniowym, leży dużo tańszy produkt naturalnie bogaty w błonnik pokarmowy i niezawierający cukru czy sodu. Świadomy konsument nie musi więc przepłacać.
Jak widzicie, umiejętność czytania etykiet jest bardzo przydatna. Niestety, ogrom informacji na opakowaniach może dezorientować, gdy nie wie się, na co zwrócić uwagę. Warto więc przyswoić sobie ww. wskazówki. Dzięki nim nie tylko będziemy z większą świadomością wybierać wartościowe produkty, ale także oszczędzimy pieniądze i ograniczymy marnowanie żywności.
Bibliografia:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.
- Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r. (t.j. Dz.U. z 2015r, poz. 594) 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 roku w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.